Brand new article on Bert Timmermans' work by Hennie Lenders. (in Dutch)
De afbeelding het verhaal.
Afbeeldingen van Bert Timmermans zijn aan de basis van het leven vastgeklonken gebeurtenissen. Ze verwoorden de kwetsbaarheid van het leven in alle ontheemding overgeleverd aan haar elementen.
Sommige levens zijn door gebeurtenissen uit het verleden tragisch te noemen die de vele generaties daarna nog met zich meedragen.
De essentie van geschiedenis is de herhaling van het verhaal. In het Duits, een toch zo woordenrijke taal, is het woord voor geschiedenis en verhaal hetzelfde: Geschichte.
Zoals Herta Müller, in 1987 verbannen uit het Banaat Temeschburg (Timoşoara) in Roemenië, het zo treffend beschreef in “wenn ich mich tragen könnte” :
”Was ist das für Land, das an den Fingern reisst, wenn man den Koffer hebt. Das man zwischen den Augen zieht, weit über dem Gehirn wie draussen überm Feld. Das eine Sprache von weither, und in der eigenen Sprache eine Färbung wird, wenn man gegangen ist.
Was ist das für ein Gegenstand, der, wenn man ihm verlassen hat wie eine Kugel wird.”
(Uit: wenn ich mich tragen könnte, Barfüssiger Februar, Rotbuch Verlag Berlin 1987)
1. Bert Timmermans - 2 Gramm Licht
2. Goya - Disastros
Heimwee naar je geboortegrond, de taal die hetzelfde lijkt maar het niet is. Ontheemd probeer je krampachtig originaliteit vast te houden. In een taal spreken die anachronistisch is als het Hebreeuws in Israël of zoals de noord Afrikanen hier.
Een cultus hanteren die in het land van oorsprong al lang tot het erfgoed behoort.
Als u dacht dat deze vorm van retrospectie in de kunst tot het verleden behoort dan hebt u het mis. Bert Timmermans geeft haar een nieuwe leven. Het verleden ontdaan van elke schil van pretentie of politiek, teruggebracht tot op de kern van het leven zelf, de kunst van het overleven. Wetend dat de dood volgt.
De kunst van Bert Timmermans heeft zijn wortels in de geschiedenis zoals hijzelf. Vrij van elke academische waarde. Geen hoogdravend geflirt met modieuze media zoals zo veel kunstenaars doen. Nergens een vorm van epigonisme dat de hedendaagse kunst vaak zo typeert. Timmermans neemt de kunst serieus. Bij hem is alles oorspronkelijk.
Deze kunstenaar is nergens te betrappen op hoogdravendheid, juist het alledaagse is bij hem onderwerp. Nergens opdringend aanwezig, steeds een vanzelfsprekende bescheidenheid, in formaat, uitwerking en presentatie.
Sober van kleur, beperkt in materiaal. Soms zelfs ronduit saai. Eenvoudige gouache, inkt, krijt en potlood zijn de basismaterialen die Timmermans gebruikt. Gevat in een bescheiden raamwerk achter glas en met minimale hechtingspunten. Juist bij het gebruik van een vitrine wordt die kwetsbaarheid duidelijk. Gebogen over een werk wordt dat werk een onderdeel van jezelf.
Er wordt veel gevraagd van de toeschouwer, van vluchtigheid geen sprake.
Dwars en wars van alle actuele conventies om ook maar een beetje te lijken op de hedendaagse grootheidswaanzin van sommige Vlaamse kunstenaars die vanwege hun kwantiteit het internationaal goed doen maar een minimum aan kwaliteit herbergen.
Bert Timmermans zal nooit tot deze categorie behoren. Hij wil dat niet, hij gaat zijn eigen weg.
Opmerkelijk en zeer bewonderswaardig dat een jonge galerie opent met deze kunstenaar. MX7 Gallery toont met deze expositie de kwetsbaarheid die kunst per definitie in zich moet hebben en versterkt dat door zichzelf kwetsbaar op te stellen. Dat getuigt van grote durf om in de wereld van bestaande galerieën deze positie bewust in te nemen.
Het lijkt daardoor alsof de toeschouwer zijn eigen kwetsbaarheid extra herkent.
Heeft niet iedereen dezelfde gedachten bij het zien van oude foto’s?
Jonge mensen in al hun levenslust onwetend dat er gevaar dreigt dat ze niet zullen overleven. Of de afbeeldingen van artistieke kwaliteit te zijn of slecht is niet de kwestie. Het verhaal, de geschiedenis, versterkt de levensechtheid.
Jacob Olie en de in België vrij onbekende kunstenaar Georg Hendrik Breitner hebben Amsterdam aan het einde van de 19e eeuw met foto’s gedocumenteerd. Ooit ben ik met de foto’s in de hand naar de plaatsen gegaan die gefotografeerd zijn en naar de plek waar de fotograaf heeft gestaan. Ik verplaatste me honderd jaar in de tijd.
Jacob Olie was zich bewust van de historische context, Breitner niet, die heeft snelle kiekjes gemaakt, onscherp en bewogen, als voorbeelden voor zijn schilderijen waardoor het realistische gehalte van die foto’s vele malen groter is dan bij Olie.
Sinds de fotografie in de 19e eeuw haar intrede heeft gedaan is er die verwondering over het verleden. Daarvóór leefde men veel meer in het heden van die tijd, een verleden in foto’s laat staan opgenomen geluiden bestond niet.
Fotografie en de ontwikkelingen tijdens de industriële revolutie hebben de kunst een andere wending gegeven. Fotografie geeft de werkelijkheid in al haar grove directheid weer, veel realistischer dan de manipulatie van de anachronistische schilderkunst.
Kunstenaars schilderen nog steeds maar het lijkt alsof men sindsdien zoekende is naar het juiste patroon dat verf kan geven. En het niet vindt.
Behoort het schilderen tot het verleden?
Bert Timmermans vervoert ons met de realiteit van het verleden en veroorzaakt hetzelfde sentiment en verlangen naar de plaats en maker van de afbeeldingen.
Hij zet ons aan het denken over ons eigen bestaan
Als kunst een weerspiegeling is van de realiteit van nu dan loopt de traditionele schilderkunst inderdaad op haar laatste benen, zal ineenzakken en nooit meer opstaan in het voordeel van andere media.
Was vóór Seghers, Rembrandt en Goya het etsen een middel om tot een reproduceerbare en toegankelijke afbeelding te komen voor een breed publiek op dat moment. Geen van drieën heeft ooit kunst gemaakt voor 2010 terwijl kunstenaars van nu zich zorgen maken over de status van hun werk in het licht van de toekomst.
Daar waar Rembrandt en Goya baanbrekend werk verrichtten voor het etsen zou elke grafische kunstenaar van nu een kopieerapparaat moeten gebruiken.
Een kunstenaar die nu nog ets zoals dat vroeger gebeurde loopt achter de artistieke feiten aan van de 21e eeuw. Een kunstenaar die nu nog schildert, op doek, met olieverf is een wandelend anachronisme.
Bij Bert Timmermans lijkt men die verandering gewaar te worden, hij gebruikt een combinatie van traditionele en hedendaagse materialen.
Een eerbetoon aan de historische waarden en de nieuwe middelen.
1. Hercules Seghers
2. Bert Timmermans
Bij Seghers en Rembrandt zijn sporen te vinden van verschillende stadia van werken, soms bewust meestal uit noodzaak. Die sporen geven ons een kijk in werkwijze van die tijd. Het geschetste beeld dat Bert Timmermans de toeschouwer laat zien refereert aan deze verhalende gevoelens. Het is zó eenvoudig dat het als vanzelfsprekend lijkt maar krijgt bij nadere beschouwing een extra dimensie.
Die geladenheid van het verhaal blijft en wordt interessanter naarmate je zelf verder de geschiedenis ingaat. In algemene zin maar ook de persoonlijke geschiedenis van elk individu, afgebeeld of beschouwend. Geschiedenis appelleert aan onze herkomst. Geschiedenis is een verhaal.
In een land waar de schilderkunst anno 2010 tot maat is verheven van de beeldende kunst getuigt het van durf om met een andere achtergrond de kunst opnieuw te definiëren zoals Bert Timmermans het doet en tegelijkertijd voor het platform waarop hij getoond wordt.
Kunst wordt pas interessant in de details die een kunstenaar gebruikt en de afstand tot het onderwerp. Goya rubriceerde zijn “Disastros” en “Caprichos” als ware het een kroniek van het drama van zijn tijd, ingegeven door de streek van herkomst, zijn tragische ziekte en het opportunisme waarmee hij het eerste deel van zijn kunstenaarsleven carrière maakte. Goya en Picasso als chroniqueurs van hun tijd. De één van de Spaanse inquisitie en Napoleontische slagvelden in noord Spanje, de ander van de oprechte mondiale verbazing over de aanval op Guernica.
1.Pablo Picasso 2. Bert Timmermans
Bert Timmermans neemt, zoals een historicus behoort te doen, de afstand die Picasso en Goya niet namen. Kleine gebeurtenissen waaraan nog slechts een enkeling een rechtstreekse herinnering koestert zodat zij nu vele decennia later een universeel karakter krijgen. Maar die evenzeer als bij Picasso en Goya in details de ware verschrikkingen tonen, hun verbazing en protest, zo laat Bert in vergelijkbare details het monstrueuze in het menselijke zien via ogenschijnlijk lieflijke en zelfs schilderachtige taferelen. Gevat in reeksen als ware het een excerpt uit een film met bewust aangebrachte hiaten in de details of herkenbaarheid waardoor je juist het drama van het verhaal tot je persoonlijke beleving maakt.
Door lijnen te trekken van de hedendaagse samenleving naar het verleden verloochent Bert Timmermans zijn achtergrond als historicus niet.
Wat een beleving.
Een historicus die kunst maakt.
1.Herta Müller
2. Bert Timmermans
25 november 2010 // Hennie Lenders.
